sequitur, maiora nectens, ut haec, quae quasi expletam rerum comprehensionem amplectuntur:  ’si homo est, animal est mortale, rationis particeps.’  Quo e genere nobis notitiae rerum imprimuntur, sine quibus nec intellegi quicquam nec quaeri disputarive potest. 22.  Quod si essent falsae notitiae—­[Greek:  ennoias] enim notitias appellare tu videbare—­, si igitur essent hae falsae aut eius modi visis impressae, qualia visa a falsis discerni non possent, quo tandem his modo uteremur? quo modo autem quid cuique rei consentaneum esset, quid repugnaret videremus?  Memoriae quidem certe, quae non modo philosophiam, sed omnis vitae usus omnisque artis una maxime continet, nihil omnino loci relinquitur.  Quae potest enim esse memoria falsorum? aut quid quisquam meminit, quod non animo comprehendit et tenet?  Ars vero quae potest esse nisi quae non ex una aut duabus, sed ex multis animi perceptionibus constat?  Quam si subtraxeris, qui distingues artificem ab inscio?  Non enim fortuito hunc artificem dicemus esse, illum negabimus, sed cum alterum percepta et comprehensa tenere videmus, alterum non item.  Cumque artium aliud eius modi genus sit, ut tantum modo animo rem cernat, aliud, ut moliatur aliquid et faciat, quo modo aut geometres cernere ea potest, quae aut nulla sunt aut internosci a falsis non possunt, aut is, qui fidibus utitur, explere numeros et conficere versus?  Quod idem in similibus quoque artibus continget, quarum omne opus est in faciendo atque agendo.  Quid enim est quod arte effici possit, nisi is, qui artem tractabit, multa perceperit?

VIII. 23.  Maxime vero virtutum cognitio confirmat percipi et comprehendi multa posse.  In quibus solis inesse etiam scientiam dicimus, quam nos non comprehensionem modo rerum, sed eam stabilem quoque et immutabilem esse censemus, itemque sapientiam, artem vivendi, quae ipsa ex sese habeat constantiam.  Ea autem constantia si nihil habeat percepti et cogniti, quaero unde nata sit aut quo modo?  Quaero etiam, ille vir bonus, qui statuit omnem cruciatum perferre, intolerabili dolore lacerari potius quam aut officium prodat aut fidem, cur has igitur sibi tam gravis leges imposuerit, cum quam ob rem ita oporteret nihil haberet comprehensi, percepti, cogniti, constituti?  Nullo igitur modo fieri potest ut quisquam tanti aestimet aequitatem et fidem, ut eius conservandae causa nullum supplicium recuset, nisi iis rebus adsensus sit, quae falsae esse non possint. 24.  Ipsa vero sapientia, si se ignorabit sapientia sit necne, quo modo primum obtinebit nomen sapientiae? deinde quo modo suscipere aliquam rem aut agere fidenter audebit, cum certi nihil erit quod sequatur? cum vero dubitabit quid sit extremum et ultimum bonorum, ignorans quo omnia referantur, qui poterit esse sapientia?  Atque etiam illud perspicuum est, constitui necesse esse initium, quod sapientia, cum quid agere incipiat, sequatur, idque initium esse naturae accommodatum.  Nam aliter appetitio—­eam enim volumus esse [Greek:  hormen]—­, qua ad agendum impellimur,