“Fy neges, brif enwogion,
A glywiau teg y wlad hon,—­
Nid ydyw i wneyd adwyth,
Dwyn loesion llymion yn llwyth,—­
I fygwth clwyf a gwaith cledd,
Nac i lunio celanedd;
Ond o fwriad adferu
Eich hyfawl barch fel y bu;
Cymru ben baladr ffladr fflwch
Heddyw sydd eisiau heddwch;
Rhoddi Llywiawdwr addwyn,
Nwyfre maith, wnaf er ei mwyn;
Un na’s trina es’roniaith,
Na swn gwag Seisonig iaith;
Fe’i ganwyd ar dir Gwynedd,
Dull Sais, na’i falais, ni fedd;
Addefir ef yn ddifai,—­
Ni wyr un fod arno fai: 
Yn fwynaidd gwybod fynnwn,
Beth wnewch?  Ufuddhewch i hwn?”

* * * * *

Cydunent, atebent hwy,—­
“Ymweledydd mawladwy,
I’n cenedl rhyw chwedl go chwith
Ydyw geiriau digyrrith;
Cymru wech,—­nis cymrai hon
Lyw o astrus law estron;
Ond tynged a brwnt angen,
A gwae ei phobl, blyga’i phen: 
Llin ein llon D’wysogion sydd
’Leni mewn daear lonydd: 
Rho di’r llyw cadarn arnom
A dedwydd beunydd y b’om:—­
Enwa ’nawr, er union waith,
Y gwr del wisga’r dalaith,
’Nol cyfraith, fel b’o rhaith rhom,
Na thyrr ing fyth awr rhyngom: 
Ie, tyngwn, at angau,
Yn bur i hwn gwnawn barhau.”

Fulion! ni wyddent falais,
Dichellion, na swynion Sais. 
   Dwedai’r blin Frenin ar frys—­
“Felly ces fy ewyllys,
Doe y daeth, megis saeth, son
Yn erfai o Gaernarfon,
Fod mab rydd wynfyd i mi,
Nawdd anwyl, newydd eni;
A hwn fydd eich llywydd llon,
A’ch T’wysog enwog union: 
Dal a wnaf, nes delo’n wr,
Drethi eich llywodraethwr;
Bellach, y bydd sarllach Sais,
Mawr ddilwrf Gymry ddeliais.”

Gwelwent, a safent yn syn,
Ymhleth ddiachreth ddychryn;
A phob boch oedd yn brochi,—­
Tro’i brad aml lygad i li.

Araeth Madog.

Ebai Madog, enwog wr,—­
“Ha! rymusaf ormeswr! 
Tybiais falch wawrwalch lle’r el,
Wir awch, yn wr rhy uchel,
I lochi brad dan lech bron,
A challawr i ddichellion: 
Ond ni wnei gu Gymru’n gaeth,
Bro dirion, a bradwriaeth;
Ni phryni serch prid, didwyll,
Ac odiaeth hon, gyda thwyll: 
Os gall dy frad ddwyn gwlad glau
I gur a chwerw garcharau,—­
Nis gall dy ewin-gall wau
Rhwym a ddalio’r meddyliau: 
A oedd cochi perthi’n pau,
A llawruddio’n holl raddau,—­
Ein llyfrau, a’n gotau gwaith,—­
A’n haneddau ni’n oddaith,
Y teryll aer,—­torri llw,
A’r brad ger Aberedw,—­

Ow! ow! yn ddiwegi ddim yn ddigon,
I ddangaws, i araws i oes wyrion,
Fel rhyw anhawddgar ac afar gofion
Mai marwor meryw yw ystryw estron? 
Ond am y wlad, deg-wlad hon,—­gwybydd di,
Rhaid iti ei cholli, er dichellion.

“Os yw breg gwgus, a braw,
Fal wedi dal ein dwylaw,
Daw ail gynnwrf, dilwrf da,
I drigolion dewr Gwalia;
Codwn, arfogwn fagad,
O wrol wych wyr y wlad;
Mewn bar y bonllefa’r llu
’Camrwysg ni oddef Cymru,—­