AT GYFAILL.

Athrofa’r Iesu, Rhydychen, Rhagfyr 19, 1824.

Gobeithio eich bod yn myned y’mlaen gyda Lladin.  Ni wyddoch pa beth a all esgor.  Gallaf addaw y cewch fwy o bleser na thrafferth yn dysgu; a gwn na byddai yn boen i’ch meddwl llym chwi dreiddio iddi ar amnaid.  Mi a ddatguddiaf i chwi fy amcan wrth eich cynghori fel hyn.  Os gallwch, trwy eich llafur eich hun, ymhyfforddi yn yr ieithoedd dysgedig,—­os addunedwch beidio croesi trothwy tafarn yn y Wyddgrug,—­os peidiwch a chyfeillachu a neb ond dynion parchus, a phrin a rhai’ny,—­os byddwch ddyfal yn eich sefyllfa,—­os gyrrwch ambell i ddernyn i’r Eisteddfodau, er mwyn tynnu sylw,—­os ymddygwch bob amser yn syml, cyson, a gostyngedig,—­ac os, gyda hyn oll, y llwyddwch i dynnu cyfeillgarwch y goreu o ddynion, Mr. Clough—­meddyliwn na byddai yn anhawdd nac yn dreulfawr i chwi gael trwydded yma.  Y mae eich synwyr yn ormod i adeiladu dim ar hyn, nac i yngan gair yn ei gylch i gyfaill eich mynwes.  Pa beth a all cardotyn fel fi ei addaw?

Byddai yn dda gennyf pe rhoddech ddiofryd cadarn na sangech ar lawr unrhyw dafarndy yn y Wyddgrug byth.  Y mae fy mynwes i yn gwaedu heddyw gan y clwyfau a dderbyniais ynddynt.  Ni welais gyfaill da o fewn eu muriau erioed, ac ni welais un niweidiol iawn y tu allan.  Ni wna ymddygiad isel a buchedd rinweddus a duwiol eich amddifadu o unrhyw bleser teilwng o’r enw:  yn hytrach gwna i’ch cwpan redeg trosodd—­addurna chwi ger bron eich gwlad—­a thywysa chwi at ffynnon a arllwys ei dwfr pan y bydd Alyn, a Helicon hefyd, wedi sychu.  Hyderaf na ddigiwch am yr hyfder a gymerais.  Gwiriaf i chwi iddynt ddylifo oddiar deimlad mor bur ag a gurodd erioed ym mynwes tad.  Gwn eich bod yn agored i lawer o demtasiynau, y rhai a gynyddant po fwyaf y deloch i sylw y byd.  Gwn, hefyd, fod eich cysur amserol a thragwyddol yn ymddibynnu ar eu gorchfygu.  Gwyddoch chwithau fod rhan fawr o fy nghysur innau ynglyn wrthych fel cyfaill fy ieuenctyd.  Bellach, ai gormod im’ am unwaith ddringo Ebal?  Do, fy nghyfaill, cefais i wybod trwy brofiad trist fod deniadau cyfeddach yn llymach na saethau cawr, ac yn chwerwach na marwor meryw.  Mi syrthiais i ymhlith y lladdedigion.  Tybiodd fy nghyfeillion ddarfod am danaf byth, a gadawsent fi i’m tynged.  Ond, trwy y moddion rhyfeddaf, dywedodd y Gwr y rhyfelais yn ei erbyn, “yn dy waed bydd fyw.”  Cefais yn barod lawer prawf o’i diriondeb; ac nid ydwyf yn cwbl anobeithio cael, o radd i radd, fy nerbyn i’w fyddin ac i gludo ei faner.  Hyd yn hyn, y mae fy mriwiau yn rhwystro imi gydio mewn arf; ac yr ydwyf yn treulio fy oes gan y mwyaf wrth odreu Sion; ac weithiau, wrth godi’m llaw at ddail y pren sydd yn iachau’r cenhedloedd, dymunwn amneidio a’r llall at fy nghyfeillion, i beri iddynt ochel y llannerch lle y derbyniais i y saeth a lynodd yn fy nghalon.

COLLEGE LIFE

TO THE REV.  C. B. CLOUGH, MOLD.